PREPP Bilişsel Müdahale Programı; özel eğitim desteğine ihtiyaç duyan çocukları geliştirmek ve desteklemek amacıyla oluşturulmuştur. Kişilerin öğrenme performanslarını olumsuz yönde etkileyen problemler tanılandıktan sonra o alanlara yönelik yapılan eğitsel çalışmalarla potansiyellerini kullanabilmeleri amaçlanır. Özel eğitim gerektiren belki de özel çocuklar diye nitelendirilmesi daha doğru olan çocuklarla (üstün yetenek, zihinsel engel, özel öğrenme güçlüğü, travmatik beyin hasarı ve ciddi duygusal güçlükleri olan çocuklar) yapılan çalışmaların PASS Müdahale Programı – PREPP yaklaşımı ile olumlu sonuçlar verdiği izlenmiştir.
Bu bilişsel müdahale programı “PASS Teorisi” temellendirilmiştir. Uygulama sırasında çocuklar yeni strateji becerileri öğrenerek karşılaşılan problem karşısında uygun olan bilişsel davranışı seçebilme becerisi kazanırlar. Bununla birlikte Pass Teorisi kişilerin akademik yaşantısında karşılaştığı probleme yönelik çözüm üretebilme becerisi kazandırır. Kişiler bu bilişsel işlemlerini kullanırken Planlama bilişsel işleminden yararlanır ve bu bilişsel işlemini aktif olarak kullanırlar.
Bu bilişsel işlem alanında söz konusu faaliyetlerde performans düşüklüğü sergilediğinde ise bu bilişsel işlem performansını nasıl destekleyeceklerini öğrenirler. Yapılan bu çalışmalarda kişilerin bilişsel farkındalığının yüksek olması hedeflenir. Yaşam içinde alternatifli düşünebilmek için yaratıcı düşünme becerisine, ürettiği alternatif düşünceler içinden en etkin olanı seçebilmesi ve seçiminde doğru karar verebilmesi için yargısal düşünme becerisine ve ne yaptığının farkında olduğunu ve bilişsel farkındalık performansının da düzeyini yansıtan stratejik düşünme becerisine sahip olması gerekir. Bir bilişsel işlem olan planlama bilişsel işlemi öncelik alınarak düzenlenen Pass Bilişsel Müdahale Programı; üt düzey düşünmeyi ve beynin bütüncül çalışmasını sağlamaktadır. Bu yaklaşım esas alınarak kişilerin akılcı çözümlere varmasına yardımcı olunur. Kişilerin sosyal ya da akademik alanlarda yaşamış olduğu problemlere çözüm üretme becerisi kazandırır.
Planlama, bireyin problemlere ilişkin çözümleri belirlediği, seçtiği, uyguladığı ve değerlendirdiği zihinsel bir işlemdir. Pass Bilişsel Müdahale Programı’nın içeriği oluşturulurken öğrencilerde planlama bilişsel işlemlerin etkin kullanımını sağlanarak gelişimine ilişkin beceriler kazandırılır.
Özellikle “Hiperaktivite ve Dikkat Eksikliği”nde ve her türlü ciddi duygusal rahatsızlıkları olan öğrencilerin değerlendirilmesinde de yardımcı olabilecek bilgiler sağlar. Bu öğrencilerin davranış kontrolü, diğer kişilerle yaşadıkları sosyal problemleri ve dürtüsellikle ilgili olarak yaşadıkları güçlüklerin çözümü içinde etkin stratejiler kazanmaları konusunda yönlendirici faaliyetler planlanır. Programda planlamaya dayalı bilişsel işlemlerin önemi vurgulanırken öğrencilerin otokontrol becerilerini geliştirici aktiviteler üzerinde durulmaktadır. Bu yolla sosyal durumlara uygun istendik davranışların kazanımı da mümkün olacaktır. Bu yönüyle planlamaya dayalı bilişsel işlem akademik içerikli problemlerin çözümüne ilişkin becerilerde olduğu kadar sosyal içerikli problem durumlara çözüm üretmede de gereklidir. Bilişsel içerikli sosyal beceri eğitimlerinde özellikle istendik davranışlara ilişkin bilişsel farkındalık oluşturulması gerekmektedir.
DİKKAT, bireyi belirli uyarıcılar üzerinde seçici bir şekilde odaklayan ve rekabet halinde olan diğer uyarıcılara da tepki vermeyi engelleyen zihinsel bir işlemdir. Eğitim programının içeriği oluşturulurken öğrencilerin herhangi bir akademik içerikli uyaran karşısında dikkatinin başka uyaranlar tarafından etkilenmesine izin vermeyeceği, üstelik bu bilişsel işlemin belirli bir sürede ve hızda pratik olarak yapıldığının gözlenebileceği aktiviteler seçilmiştir. Bu aktiviteler sözel performans gerektiriyor ise öğrencinin konu bütünlüğünde kalabildiği ifadesel dikkat çalışmaları, odaklanma sırasında belirli bir sürede ve çeşitli işlemlerde geçerek sonuca ulaşmayı gerektiren algısal dikkat faaliyetleri ve dikkatteki devamlılık çalışmaları özel olarak planlanmıştır. Bu aktiviteler sırasında öğrencinin kendi hatasını kendisinin tespit edebileceği etkinlikler hazırlanmıştır. Bu programın içinde pratik düşünme becerisini geliştirme teknikleri yaygın olarak kullanılmıştır.
Özetle öğrenme ortamında optimim “Uyarılma” düzeyi ve “Dikkat” ile başlayan bilişsel süreç akademik becerilere yansımaktadır. Uyarılma (Arousal), Seçici Dikkat (Selective Attention) ve Dikkatteki Devamlılık (Sustained Attention) olarak bilinen dikkat bileşenleri global içerikli faaliyetlerle desteklendiğinde öğrencilerin akademik performanslarını da etkilemektedirler. Akademik ortamda öğrenme performansını direk etkileyen bu gibi bilişsel işlemlerin gelişini amaçlayan etkinlikler köprü faaliyetleri olarak okul müfredatında da ağarlıklı yerini almalıdır.
EŞZAMANLI Bilişsel İşlem: Beyinlerimiz zihinsel bir dosya dolabı gibidir. Düzenli bir şekilde gözlemlediklerimizi birçok özelliğine göre depolamak ister. Örneğin, istendik davranışlar ve istendik olmayan davranışlar için zihinsel dosyalarımız vardır. Nesne, olgu ve olayları karşılaştırmanın düşünme süreci içindeki bilişsel davranış biçimi ise gözlemlediğimiz şeylerdeki benzerlik ve farklılıklara bakmayı becermeyi içerir. Öğrencinin bilgiyi sorgulama becerisi kazanabilmesi için; olgusal olanla olmayanı, kesin olanla olmayanı, genel olanla özel olanı, ilgili olanla olmayanı, kendisi ile diğerlerinin bakış açısındaki benzer ve farklı olanı, birbiri ile ilişkili olanı, neden ile sonucu ve doğru olanla yanlış olanı ayırt etmesini sağlayıcı teknikleri kullanma becerisi kazanması hedeflenmelidir. Bilginin işlenmesini gerektiren bu bilişsel süreç “Kristalize Zeka olarak tanımlanmaktadır. Eşzamanlı Bilişsel İşlemler, bireyin ayrı uyaranları tek bir bütün veya grup halinde birleştirdiği zihinsel işlemlerdir. Eşzamanlı işlemlerin temel yönü, ayrı öğelerin hepsinin bir kavramsal bütün içinde ilişkilendirmesi ve verilenlerden yola çıkarak istenilen bir sonuca varılabilmesidir. Eğitim programının içeriği oluşturulurken bir tema bütünlüğü içinde ele alınan bilgilerin analitik olarak ilişkilendirilmesinin gerekli olduğu etkinlikler ile zengin bir hayal gücünün alt yapısını oluşturacak uzam algısı, sözel-uzamsal algı ve fotografik hafızanın etkin kullanımını gerektiren faaliyetlere yer verilmiştir. Bu yolla başta analitik düşünme becerisi olmak üzere üst düzey düşünme becerilerinin etkin bir şekilde kullanımı için çalışmalar yapılmıştır.
Bu çalışmalarla öğrenme problemlerini (disleksi, disgrafi, diskalkuli, vb.) gidermeyi ve kişilerin bu alana yönelik bilişsel problemlerini geliştirmeyi hedef alır.
ARDIL Bilişsel İşlemler ise uyaranları zincire benzer bir şekilde ve özel bir sıra haline getiren zihinsel işlemler olarak tanımlanmaktadır. Eğitim programının içeriği oluşturulurken birbiri ile ilişkilendirilmede zorluk yaşanılan ve ezberleme riski taşıyan bilgilerin ardışık olarak birbiri ile ilişkilendirildiği stratejik yaklaşımlardan oluşan ve hafızaya düşen yükü hafifletmeye çalışan etkinliklere yer verilmiştir.
Hafızanın etkin kullanım alanı ile ilgili bilişsel işlem; Ardıl bilişsel işlemler olarak tanımlanmaktadır. (Kısa süreli hafıza ve analitik düşünme becerisinin en önemli bileşenleridir). Ardıl bilişsel işlem bilgilerin zincir benzeri bir düzen oluşturarak bir fikir yumağına dönüşümü için gereklidir.